پاهایی که هر روز مسافت‌های طولانی با آنها راه می‌رویم و از کوچه‌ها و خیابان‌ها عبور می‌کنیم، یکی از حیاتی‌ترین اعضای بدن انسان‌ است که قلب دوم هم نامیده شده است. گاه همین پاها نشانه سلامت کل بدن بوده و گاه با مشاهده کوچک ترین علامتی روی آن می‌توان به وجود مشکلی در بدن پی برد.

تغییرات دمای پا و زخم ها و رنگ های مختلف ایجاد شده روی آن می تواند بیانگر شرایط درونی بدن و کیفیت سلامت افراد باشد. بنابراین هرگز از ظاهر و سلامت پاهای خود غافل نشوید و بهداشت آنها را بخوبی حفظ کنید.

سردی پا و هزار و یک دلیل
شاید در اطرافیان خود کسانی را بشناسید که مدام از سردی انگشتان پاهای خود شکایت دارند و همواره مجبورند برای فرار از این سرما، حتی در منزل هم جوراب به پا کنند. این حالت می تواند بیانگر برخی مشکلات باشد. یکی از دلایل آن می تواند کاهش جریان خون در عروق باشد. مشکلات گردش خون در افراد با استعمال دخانیات، فشار خون بالا یا بیماری قلبی نیز در ارتباط است. آسیب عصبی دیابت کنترل نشده در مبتلایان به این بیماری نیز می تواند باعث سرد شدن انگشتان پاها شود. کم کاری تیروئید و کم خونی از دیگر دلایلی است که می توان برای این مشکل به آن اشاره کرد.

پای دردناک
اگر بعد از یک روز طولانی، احساس خستگی بسیاری در پاهای خود داشته باشید، نخستین فکری که به نظرتان می رسد این است که کفش هایتان را مقصر اصلی بدانید.

ولی در برخی موارد پوشیدن کفش های پاشنه بلند علت اصلی این دردها نیست بلکه شکستگی های تنشی استخوانی نیز می تواند چنین دردهایی ایجاد کند که به دنبال ورزش های شدید و پرجنب و جوش از قبیل بسکتبال و ورزش دوومیدانی ایجاد می شود. استخوان های ضعیف ناشی از پوکی استخوان بخصوص در زنان، احتمال این قبیل دردهای ناحیه پا را افزایش می دهد.

انگشتانی قرمز، سفید و آبی رنگ
گاه انگشتان پاها یا دست ها تغییر رنگ داده و سفید، قرمز یا آبی می شوند. این حالت ها نشانه بیماری سندرم رینود است که باعث تغییر انگشتان به رنگ سفید، سپس آبی و در نهایت قرمز می شود و بعد به رنگ طبیعی خود برمی گردد.

این بیماری به طور ناگهانی به نازک شدن عروق منجر می شود. استرس یا تغییرات ایجاد شده در درجه حرارت بدن، از جمله عوامل بروز چنین حالتی است که مشکل خاص دیگری را ایجاد نمی کند. سندرم رینود ارتباط مستقیمی با التهاب روماتیسمی مفاصل و مشکلات تیروئید دارد.

درد پاشنه
یکی از شایع ترین دردهای ناحیه پا، درد پاشنه است که غالبا به دنبال التهاب غلاف کف پایی ایجاد می شود. التهاب محل اتصال رباط به استخوان پاشنه اصلی ترین علت درد پاشنه است. این درد معمولا ابتدای صبح و بلافاصله پس از برخاستن از رختخواب و اعمال فشار روی آن آغاز می شود. التهاب مفاصل، ورزش شدید و انتخاب کفش نامناسب از جمله علل بروز درد پاشنه است که اغلب به التهاب تاندون منجر می شود. علاوه بر این، در موارد نادر، تحریک شدن یا احساس تیر کشیدن در انتهای پاشنه، عفونت استخوان، تومور یا شکستگی نیز می تواند از علل بروز دردهای پاشنه به شمار رود.

کشیدن پا روی زمین
نخستین علامتی که در پاها به چشم می خورد، نحوه راه رفتن فرد است. فاصله بیش از حد پاها یا کشیدن پا روی زمین از جمله مواردی است که باید به آن توجه داشت. یکی از دلایل اصلی کشیدن پا روی زمین می تواند کاهش حس طبیعی و حساسیت اعصاب پا باشد که از طریق آسیب به اعصاب محیطی ایجاد می شود.

حدود 30درصد از این موارد با بروز بیماری دیابت ارتباط تنگاتنگی دارند. آسیب عصبی نیز به دلایل مختلفی مانند عفونت، کمبود ویتامین و اعتیاد به مصرف الکل ممکن است ایجاد شود ولی در بسیاری از موارد علت آسیب وارد شده به عصب ناشناخته باقی می ماند.

برجسته شدن ناخن ها
در چنین حالتی، شکل ناخن ها یا حتی انگشتان پا تغییر کرده و انحنای رو به بیرون پیدا می کند و گنبدی شکل می شود. بیماری های ریوی از شایع ترین علل زمینه ای بروز این مشکل است ولی از سوی دیگر، بیماری های قلبی و انواع عفونت ها نیز می توانند باعث تغییر شکل ناخن ها و انگشتان پا شوند. گاهی این تغییر شکل ها علت خاصی ندارد و عوامل ارثی و ژنتیک مقصر اصلی هستند.

پای ورم کرده
التهاب و ورم پا غالبا مشکل آزاردهنده ای است که به طور موقت بروز می کند و به دنبال ایستادن طولانی مدت یا پروازهای طولانی بخصوص در دوران بارداری بروز می کند. علاوه بر این، التهاب پا می تواند عامل بروز مشکلات جدی تری نیز باشد. یکی از علل آن، نقص در سیستم گردش خون است که بر اثر مشکل ایجاد شده در سیستم لنفاوی بدن یا لخته های خونی بروز می کند. اختلال کلیوی یا حتی تیروئید کم کار نیز می تواند عامل بروز التهاب و ورم پا شود.

سوزش پا
احساس سوزش در پا بویژه در مبتلایان به دیابت ایجاد می شود که از آسیب عصب محیطی رنج می برند. همچنین کمبود ویتامین B، بیماری مزمن کلیوی، کاهش گردش خون در پاها یا کم کاری تیروئید نیز از دلایل آن به شمار می رود.

زخم هایی که درمان نمی شود
زخم هایی که در پا ایجاد شده و براحتی درمان نمی شوند، علامت هشداردهنده ای برای مبتلایان به دیابت محسوب می شود. در واقع، دیابت حس لامسه پاها، گردش خون و قدرت طبیعی ترمیم زخم ها را کاهش داده و حتی بروز کوچک ترین زخمی روی پاهای این بیماران می تواند عوارض جبران ناپذیری برای آنها داشته باشد.

 در این میان، باید به زخم های شدیدی که احتمال عفونت دارند، بیش از سایر زخم ها توجه کرد. افراد مبتلا به دیابت باید مرتب پاهای خود را شسته و خشک کنند و آنها را برای مشاهده زخم های احتمالی بررسی کنند. درمان زخم های ناحیه پا به دلیل ضعف گردش خون ناشی از مشکلاتی از قبیل بیماری های عروق محیطی، روند کندی دارد.

درد انگشت بزرگ پا
نقرس، معمولا مفصل انگشت بزرگ پا را درگیر می کند و با قرمزی و التهاب همراه است.
پوکی استخوان از دیگر عوامل درد و تورم انگشت پا به شمار می رود. سخت شدن و کاهش انعطاف پذیری انگشت بزرگ پا و التهاب مفاصل همراه با احساس درد شدید در استخوان این انگشت از جمله علائم این بیماری محسوب می شود. در مشکل دیگری که به بیماری پای ورزشکاران معروف است، به رباط های اطراف مفصل انگشت بزرگ پا آسیب وارد می شود. این بیماری، بیشتر برای ورزشکارانی که روی زمین های سخت بازی می کنند، پیش می آید.

درد انگشتان کوچک تر پا
درد ناحیه برجستگی کف پا که به انگشتان انتشار می یابد، علامت نوعی سندرم به نام «التهاب عصب مورتون» است که باعث نازک شدن بافت اطراف عصب می شود و معمولا بین انگشت سوم و چهارم قرار دارد. این بیماری در زنان 8 تا 10 برابر بیش از مردان بروز کرده و علت اصلی آن، اعمال فشار بیش از حد روی انگشتان پاست.

خارش پا
خارش و پوسته شدن پا، علائم شایع بیماری پای ورزشکاران است و نوعی عفونت قارچی به شمار می رود که در مردان و بین 20 تا 40 سال شیوع بیشتری دارد. واکنش به مواد شیمیایی یا هر ماده دیگری که به درماتیت تماسی معروف است، از عمده دلایل خارش، قرمزی و خشکی پا و انگشتان محسوب می شود. ضخیم و برجسته شدن پوست انگشتان پا نیز علامت بیماری پسوریازیس است که نوعی بیماری سیستم ایمنی به شمار می رود.

پنجه های چنگال مانند
تغییر شکل انگشتان پا به گونه ای که شبیه چنگال شود، معمولا با پوشیدن کفش های تنگ و فشار آمدن روی انگشتان پا ایجاد می شود که به اعصاب پا آسیب می زند. دیابت، اعتیاد به الکل و اختلال عصبی نیز می تواند باعث بروز چنین تغییر شکلی در انگشتان پا شود. در این حالت، انگشتان به سمت بالا خم شده و از برآمدگی کف پا فاصله می گیرند.

گرفتگی پا
دردهای ناگهانی ناشی از اسپاسم یا گرفتگی عضلات و ماهیچه های پا که معمولا تا چند دقیقه طول می کشد، بیشتر به دلیل خستگی های مفرط عضلانی ایجاد می شود. ضعف سیستم گردش خون، کم آبی بدن؛ نبود تعادل در میزان پتاسیم، منیزیم، کلسیم یا ویتامین D بدن از دیگر علل گرفتگی های ماهیچه ای پا به شمار می رود. تغییرات هورمونی ایجاد شده در دوران بارداری یا بیماری های تیروئید نیز نقش مهمی در بروز چنین حالاتی دارد.

رنگ زرد ناخن های پا
عفونت های قارچی ناخن های پا، باعث ضخیم و زرد شدن آنها می شود. چنین ناخن هایی می تواند بیانگر مشکلات و بیماری های زمینه ای از قبیل التهاب سیستم لنفاوی، مشکلات ریوی یا التهاب روماتیسمی مفاصل باشد.

ناخن های قاشقی
گاهی ناخن های پا تغییر شکل داده و شبیه قاشق فرو رفته می شوند که در بیشتر موارد به دلیل قرار گرفتن در معرض محلول هایی که پایه بنزین دارند به این شکل در می آیند. با وجود این، کمبود آهن در بدن نیز از دیگر عوامل بروز چنین حالتی در ناخن های پاست.

سفیدی ناخن ها
صدمه وارد شده به ناخن ها یا بیماری در هر نقطه ای از بدن می تواند به سفید شدن رنگ ناخن های پا بینجامد. جدا شدن قسمتی از ناخن از بستر گوشت باعث سفید شدن آن می شود. از سوی دیگر، آسیب های وارد به ناخن، عفونت ناخن یا ابتلا به پسوریازیس نیز از علل دیگر این مشکل به شمار می رود. اگر بخش وسیعی از ناخن پا سفید شده باشد، ممکن است بیماری جدی تری پیش رو باشد. از جمله بیماری های کبدی، نارسایی احتقانی قلب یا دیابت.

فرورفتگی روی ناخن ها
گاه مشاهده حفره یا فرورفتگی روی سطح ناخن ها با اختلال در رشد ناخن در ارتباط است. این مشکل در حدود نیمی از مبتلایان به پسوریازیس به چشم می خورد. مواردی که اشاره شد، نشان می دهد نباید به کوچک ترین علامتی در بدن بی توجه بود و حتی تغییر شکل یا رنگی ساده را نیز به دقت باید بررسی کرد تا در صورت وجود مشکل یا بیماری خاص، در کمترین زمان ممکن بتوان درمان مناسبی را برای آن اتخاذ کرد.

چربی‌های موجود در خون به دو گروه‌ تری‌گلیسرید و کلسترول تقسیم می‌شوند. شاید این سوال در ذهن شما هم باشد که منظور از «چربی خون» چیست؟ در این باره باید گفت که چربی خون عبارتست از بالا رفتن مقدار تری‌گلیسرید یا کلسترول از مقدار طبیعی آنها در خون. میزان این مواد در خون در اثر مصرف مواد غذایی بیش از میزان مورد نیاز یا هنگام بروز اختلال در سوخت و ساز چربی، افزایش می‌یابد.

افزایش چربی خون چه خطراتی دارد؟
افزایش چربی خون با تجمع در دیواره رگ‌ها، تنگی آنها را به دنبال دارد و به همین دلیل باعث افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی، درد قفسه سینه و گرفتگی عروق می‌شود. درمان به موقع و مناسب افزایش چربی خون، نه تنها قادر است از تنگی عروق قلبی جلوگیری کند، بلکه می‌تواند از پیشرفت آن نیز جلوگیری کرده و حتی باعث بهبود آن شود.

از چه سنی باید چربی خون را آزمایش کنید؟
به طور کلی، عموم افراد جامعه باید از سن 20سالگی نسبت به آزمایش چربی خون خود اقدام کنند. چنانچه سطح چربی خون شما طبیعی است، هر پنج سال یک بار (از سن 20 سالگی به بعد) و در صورت بالا بودن چربی خون، باید هر دو تا شش ماه، یک بار چربی خون خود را آزمایش کنید. به منظور حذف اثر چربی موجود در غذا، ضروری است آزمایش چربی خون پس از 12 تا 14 ساعت ناشتا بودن انجام شود. این کار دقت آزمایش را افزایش می‌دهد.

چند توصیه برای مراقبت از چربی خون:
- هوشیار باشید که افراد لاغر هم به کلسترول بالا دچار می‌شوند.

- خطر ابتلا به بیماری قلب و عروق و بروز حمله قلبی را می‌توان با ایجاد تغییرات غذایی که موجب کاهش چربی خون می‌شود، کاهش داد.

- باید به دقت غذاهای روزانه خود را بررسی کنید. این کار را حتی زمانی که غذاهای بیرون از منزل را مصرف می‌کنید نیز انجام دهید.

- انتخاب غذاهای کم چربی به معنی خوردن تنها نان و آب نیست. شما می‌توانید غذاهای متنوع و لذت‌بخشی میل کنید.

اعمال تغییرات زیر در رژیم غذایی، می‌تواند به کاهش مقدار چربی خون کمک کند:
- به جای سرخ کردن مواد غذایی، آنها را آب‌پز، بخارپز و یا کباب کنید.

- به جای پنیر و شیر چرب، از انواع کم چرب استفاده کنید.

- مصرف شیرینی، کلوچه، کیک و فرآورده‌های لبنی پرچرب (شیر، پنیر و کره)، روغن نارگیل، روغن خرما، بیسکوییت، چیپس، پفک، سوسیس، همبرگر، کالباس، بستنی، پیتزا، زرده تخم‌مرغ، جگر سیاه، مغز، سیرابی و قلوه، میگو، خرچنگ و صدف را محدود کنید.

- از قسمت‌های کم چرب گوشت استفاده کنید و تمام چربی‌های قابل مشاهده را جدا کنید. از مرغ و ماهی بیشتر از گوشت قرمز استفاده کنید.

- در رژیم غذایی خود از سیر استفاده کنید. سیر خام یا کمی پخته شده، به میزان یک تا دو حبه در روز تاثیر مناسبی دارد. مصرف سیر همچنین می‌تواند علاوه بر چربی، میزان فشار خون را نیز کاهش دهد.

- مصرف سبزیجات مانند (کاهو و هویج) و میوه‌ها مانند سیب، زرد‌آلو، گلابی، پرتقال، لیمو، گریپ فروت و توت‌فرنگی را افزایش دهید.

- به طور کلی تمام مواد غذایی گیاهی مانند سبزیجات، حبوبات وغلات فاقد کلسترول‌اند، اما در بین آنها موادی مانند جو، کدو، شوید و سیر اثر ضد کلسترول بسیار قوی‌تری را بروز می‌دهند. سویا نیز باعث کاهش کلسترول خون می‌شود.

- مصرف نان و غلات سبوس‌دار، حبوبات و انواع لوبیا، عدس، لپه و ... را افزایش دهید.

- دانه کتان (بزرک) مصرف کنید؛ چرا که پوسته سفت و غیر قابل هضمی دارد. بهتر است در آب خیسانده شود. مقدار مصرف آن 2.5 قاشق چای‌خوری و سه مرتبه در روز است. برخی از متخصصان تغذیه نیز تا 4 قاشق غذاخوری در روز را توصیه می‌کنند.

- مصرف آجیل‌ها و مغزهای برشته نشده و فاقد نمک به ویژه بادام و گردو را افزایش دهید.

- روزانه دو عدد سیب یا پرتقال، چند عدد توت‌ فرنگی بویژه پس از غذا میل کنید که باعث کاهش جذب کلسترول مصرف شده با غذا می‌شود.

- حتما در کنار غذا، سبزی خوردن و یا سالاد تهیه شده با هویچ زیاد و روغن زیتون (یک قاشق غذاخوری) را میل کنید.

- مصرف تخم‌مرغ را به هفته‌ای سه عدد کاهش دهید.

- میگو، دل، جگر، قلوه، کله پاچه و مغز مصرف نکنید.

- مصرف خامه و کره ممنوع است. علاوه بر آن از روغن‌های حیوانی و روغن‌های جامد پرهیز کنید و از روغن‌های زیتون، آفتاب‌گردان، سویا و بادام‌زمینی استفاده کنید.

- مبتلایان به کلسترول خون بالا و بیماران قلبی نباید روغن نارگیل و روغن پالم (نخل) مصرف کنند.

البته باید تاکید کرد هر چند برخی موارد ذکر شده سطح چربی خون را بالا می‌برند اما این موضوع به معنی مصرف نکردن مطلق آنها نیست. به عنوان مثال برای مصرف شیر، پنیر و ماست نوع کم چرب و یا بدون چربی آن را خریداری کنید و یا مصرف تخم‌مرغ، بستنی و پنیر را به دو مرتبه در هفته کاهش دهید.

از طرف دیگر یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند نقش مهمی در کاهش بیماری قلبی داشته باشد؛ موارد دیگری نیز وجود دارند که باید آنها را رعایت کرد. پس برای اینکه قلبی سالم داشته باشید:

- از استرس‌های خود بکاهید.

- سیگار را ترک کنید. اگر سیگار می‌کشید و کلسترول خونتان بالاست، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی در شما زیاد است.

- وزن‌تان را در محدوده مطلوب و ایده‌آل نگه دارید. در صورت وجود اضافه وزن، طبق نظر متخصص تغذیه برای کاستن از وزن خود کوشش کنید.

- به طور مرتب ورزش کنید. ورزش باعث کاهش وزن و تقویت قلب می‌شود. در مورد نوع ورزش با پزشک خود مشورت کنید.